Η σημασία των γεωγραφικών συντεταγμένων και ο προσανατολισμός στο χάρτη
Η γεωγραφία μας βοηθά να γνωρίζουμε καλύτερα τον κόσμο, να βρίσκουμε μέρη στον χάρτη και να καταλαβαίνουμε πώς τοποθετούμαστε πάνω στη Γη. Οι γεωγραφικές συντεταγμένες είναι το «μαγικό» εργαλείο που μας λέει πού βρίσκεται κάθε μέρος στον πλανήτη. Μαζί θα ανακαλύψουμε τι είναι οι γεωγραφικές συντεταγμένες, πώς τις χρησιμοποιούμε και πώς μπορούμε εύκολα να βρούμε προσανατολισμό σε κάθε χάρτη!
Τι είναι οι γεωγραφικές συντεταγμένες;
Οι γεωγραφικές συντεταγμένες είναι ένα σύστημα που μας επιτρέπει να εντοπίσουμε με ακρίβεια κάθε σημείο πάνω στη Γη. Σκεφτείτε το σαν ένα τεράστιο «πλέγμα» γραμμών που απλώνονται σε όλο τον πλανήτη. Αυτό το πλέγμα δημιουργείται από δύο βασικά στοιχεία: το γεωγραφικό πλάτος και το γεωγραφικό μήκος.
- Γεωγραφικό πλάτος: Οι οριζόντιες γραμμές που «αγκαλιάζουν» τη Γη από τα αριστερά προς τα δεξιά, σαν τις ζώνες στις μπάλες που βλέπουμε πολλές φορές στα παιχνίδια. Η πιο γνωστή απ’ όλες είναι ο Ισημερινός, που χωρίζει τη Γη σε βόρειο και νότιο ημισφαίριο.
- Γεωγραφικό μήκος: Οι κάθετες γραμμές που περνούν από τον Βόρειο προς τον Νότιο Πόλο. Αυτές ξεκινούν από τον βασικό μεσημβρινό, που λέγεται Πρώτος Μεσημβρινός ή Greenwich.
Πώς λειτουργούν στη ζωή μας
Όταν θέλουμε να δείξουμε το σημείο στο οποίο βρίσκεται κάτι πάνω στον πλανήτη, χρησιμοποιούμε και τις δύο συντεταγμένες. Αν πούμε, για παράδειγμα, πως ένα νησί βρίσκεται στις 38° βόρεια (γεωγραφικό πλάτος) και 25° ανατολικά (γεωγραφικό μήκος), τότε ξέρουμε ακριβώς πού βρίσκεται στον χάρτη. Έτσι, αν κάποιος ταξιδεύει, κάνει έρευνα ή στέλνει ένα πακέτο, μπορεί να εντοπίσει με ασφάλεια τον προορισμό.
Παράδειγμα στην πράξη
Ας δοκιμάσουμε με ένα γνώριμο μας μέρος, την Αθήνα. Τα συντεταγμένα της Αθήνας στον χάρτη είναι περίπου:
- 37° βόρειο γεωγραφικό πλάτος
- 23° ανατολικό γεωγραφικό μήκος
Αυτό σημαίνει ότι αν ψάξει κάποιος στις γραμμές αυτές, εκεί θα βρει την Αθήνα πάνω στον χάρτη της Γης!
Ο προσανατολισμός: Χρειάζομαι χάρτη ή πυξίδα;
Εκτός από το να βρίσκουμε με συντεταγμένες ένα σημείο, χρειαζόμαστε και τον σωστό προσανατολισμό για να καταλάβουμε προς τα πού πηγαίνουμε. Τα τέσσερα βασικά σημεία του ορίζοντα είναι:
- Βορράς (πάνω στον χάρτη)
- Νότος (κάτω στον χάρτη)
- Ανατολή (δεξιά στον χάρτη)
- Δύση (αριστερά στον χάρτη)
Σχεδόν σε όλους τους χάρτες, ο Βορράς δείχνει προς τα πάνω εκτός αν ο χάρτης αναφέρει κάτι διαφορετικό. Με αυτή τη γνώση, εύκολα ξέρουμε πού βρίσκονται τα σημεία γύρω μας και δεν χανόμαστε ποτέ!
Ασκήσεις με τον χάρτη
Πάμε να ασκηθούμε:
- Βρίσκετε στη μέση ενός χάρτη μια λίμνη. Αν είναι στις 39° βόρειο και 21° ανατολικά, ποιο σημείο της Ελλάδας είναι;
Σωστά, πρόκειται για την περιοχή της λίμνης Παμβώτιδας στα Ιωάννινα! - Αν ένα νησί βρίσκεται πολύ νότια και αρκετά δυτικά στην Ελλάδα, στις 34° βόρειο και 24° ανατολικό μήκος, ποιο είναι; Είναι η Κρήτη!
Χιουμοριστικά βοηθήματα και μυστικά απομνημόνευσης
Για να μην τα μπερδεύεις, θυμήσου το κόλπο: Το γεωγραφικό πλάτος λέγεται και «λάθος», όπως με το χέρι μας «κάνουμε πλατιές γραμμές» από αριστερά προς τα δεξιά. Έτσι, οι γραμμές του πλάτους είναι πάντα οριζόντιες. Το γεωγραφικό μήκος, αντίθετα, είναι κάθετο, όπως μια μακριά κορδέλα που φτάνει από το Βόρειο μέχρι το Νότιο Πόλο.
Αν δυσκολεύεσαι να θυμάσαι ποιο σημείο της πυξίδας αντιστοιχεί σε κάθε κατεύθυνση, θυμήσου τη φράση:
«Βρήκα Νερό Από Δέντρο» — Βορράς – Νότος – Ανατολή – Δύση (με τη σειρά σαν το ρολόι, ξεκινώντας από το πάνω μέρος του χάρτη και πηγαίνοντας δεξιά).
Συνοπτικά
Οι γεωγραφικές συντεταγμένες μας βοηθούν να τοποθετούμε κάθε σημείο σωστά πάνω στη Γη. Χρησιμοποιώντας το γεωγραφικό πλάτος και μήκος, όπως και τα βασικά σημεία του ορίζοντα, βρίσκουμε οποιονδήποτε προορισμό χωρίς δυσκολία και προσανατολιζόμαστε εύκολα στους χάρτες που χρησιμοποιούμε καθημερινά. Θυμήσου τα έξυπνα κόλπα και την οργάνωση των γραμμών και το πλέγμα που φτιάχνουν, για να ανακαλύψεις τον κόσμο όπως ένας μικρός εξερευνητής!